ته مانده برج تقطیر یکی از فرآورده ها و مواد پالایشگاهی است که از بخش پایینی برج تقطیر با وزنی سنگین و نقطه جوشی بالا خارج می شود. ما تصمیم داریم در این مطلب با این محصول بیشتر آشنا شویم. اما قبل از هرچیزی بهتر است کمی درخصوص برج تقطیر، فرایند های صورت گرفته در آن و محصولاتی که در این مسیر تولید می شوند صحبت کرده تا در نهایت بتوانیم مفهوم ته مانده برج تقطیر را بهتر درک کنیم. یکی از مهم ترین و اصلی ترین فعالیت ها در پالایشگاه ها، پالایش کردن نفت خام است. با انجام این فرایند که توسط دستگاه ها و کوره های مختلفی انجام می شود فراورده های نفتی مهمی تولید می شوند که می توان آن ها را در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار داد.
عملیات تولید فرآورده های نفتی به این صورت است که در مرحله اول، نفت خام را به پالایشگاه انتقال داده و این مواد را توسط کوره های مخصوصی با حرارت مشخصی گرم می کنند. بعد از انجام فرایند گرم کردن، ماده بدست آمده به برج تقطیر منتقل شده و در اثر خلاء و فشارهای مختلف جوی که در این محیط وجود دارد، مخلوط موجود تبدیل به برش های نفتی می شود. به این برش های حاصل شده، پالایش مستقیم یا ساده نفت خام می گویند. البته لازم به ذکر است که هرکدام از این برش ها نقطه جوش های متفاوتی دارند.
این برش ها می توانند به شکل های مختلفی روانه بازار شده و در صنایع مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال برخی از خروجی هایی که از این برش ها مشاهده می شوند عبارتند از:
نفت خام آنچنان ارزشمند و کاربردی است که می توان لیستی بلند بالا از موارد مصرف و کاربردهای صنعتی آن نام برد. برطبق بررسی های صورت گرفته، چیزی بیش از دو هزار فرآورده نفتی حاصل از نفت خام در صنایع مشاهده می شوند که در این بخش چند نمونه از مهم ترین آن ها را به همراه کاربرد هریک به شما عزیزان معرفی می کنیم.
با پالایش ته مانده برج تقطیر می توان فرآورده ای ارزشمند و کاربردی بدست آورد که از آن در واحدهای کک سازی، گرانروی شکن، آسفالت زدایی و... استفاده می کنند. ته مانده برج تقطیر به نوعی ماده بسیار مهم و کارآمدی است که از آن در واحدهای کراکینگ و تولید روغن به صورت خاص استفاده می کنند. ذکر این نکته نیز ضروری است که در برج تقطیر، مواد به روش های مختلفی تهیه می شوند و در نهایت هرکدام نقطه جوش های متفاوتی خواهند داشت.
پالایش و تصفیه نفت خام در پالایشگاه ها طبق مراحل مشخصی انجام می شود. یکی از مراحل بسیار مهم در پالایش نفت خام، واحد تقطیر در خلاء است. برج تقطیر بعد از انجام فرایندهای مختلف بر روی نفت خام، محصولاتی را باقی می گذارد که این باقیمانده ها می توانند بسیار ارزشمند باشند. از سنگین ترین و مهم ترین خروجی ها و ته مانده هایی که از برج تقطیر بدست می آیند اتمسفریک است. این ماده چیزی نزدیک به 48 درصد از وزن اولیه نفت خام را به خود اختصاص می دهد. اما همانطور که اشاره کردیم این ته مانده سنگین بوده و از این رو نمی توان از آن به عنوان نوعی سوخت استفاده کرد.
در چنین شرایطی برای اینکه بتوان خروجی موثری بدست آورد، بار دیگر نفت خام را در دمای نزدیک به 480 درجه سانتی گراد حرارت می دهند و این ترکیب را مجددا وارد برج تقطیر می کنند. برج تقطیر در شرایط خلاء و تحت فشار بالا، برش های جدیدی از نفت خام را به وجود می آورد. حالا این برش های جدید به وجود آمده با ته مانده های برج تقطیر ترکیب شده و در نهایت می توانند روغن پایه، قیر و مازوت تولید کنند که در صنایع، موارد مصرف بسیار زیادی دارند. حالا با این توضیحات می خواهیم در بخش بعدی به صورت ویژه با ته مانده برج تقطیر آشنا شویم.
Bottom Product که نام علمی ته مانده برج تقطیر است، ماده ای نام دارد که بعد از فرایندهای مختلف برج تقطیر به عنوان خروجی از قسمت پایینی برج خارج می شود. این ته مانده دو ویژگی بسیار مهم دارد. اول اینکه از اجزاء بسیار سنگینی تشکیل شده و از این رو، وزن سنگینی دارد. دوم اینکه نقطه جوش بسیار بالایی دارد. در ادامه با توضیحاتی در این زمینه با ته مانده برج تقطیر بیشتر آشنا می شویم.
همانطور که در بخش قبلی اشاره کردیم، برج تقطیر بعد از عملیاتی که بر روی نفت خام در شرایط خلاء و فشار زیاد انجام می شود، خروجی هایی به صورت برش نفت خام دارد. یکی از برش های نفت خام که از این برج خارج می شود همین ته مانده برج تقطیر است. در واقع سنگین ترین برشی که از تقطیر نفت خام تهیه می شود به عنوان ته مانده آن شناخته شده و به سه گروه دسته بندی می شود. قیر نیمه جامد، قیر جامد و قیر مایع.
گاهی اوقات ترکیبات و مواد موجود در قیر، خواص و ویژگی های مورد انتظار را در خود ندارد. به همین دلیل برای حل این مشکل از روش دمیدن هوا استفاده می کنند. دمیدن هوا در شرایطی خاص می بایست انجام شود. در واقع عملیات دمیدن هوا به ماده اولیه را در دمایی بین 190 الی 200 درجه سانتی گراد انجام می دهند. در نهایت ماده تولید شده از نظر ویژگی ها و خواص، کاملا اصلاح شده و مورد استفاده قرار می گیرد. به این محصول و ترکیب حاصل شده قیر جامد یا دمیده می گویند. تمامی فرایند تعریف شده با نام فرایند اکسیداسیون قیر معرفی شده و به محصولی که در نهایت از آن بدست می آید قیر اکسیده می گویند.